“Lurra bakarrik germanizatu egin daiteke, ez jendea”

Adolf Hitler, Alemaniako Hirugarren Reich-eko kantzilerra.

Hitler-en dirkurtso publikoek berotasuna eragiten zuten Alemaniako gizartean.

“Polonia suntsitzea lehentasunezko helburua da (…) Erasoa hasteko propaganda erabiliko dugu, sinesgarria ala ez (…) Ekialdean nire “Garezur” armada zabaldu dut, jatorri eta hizkuntza poloniarra duten emakume eta haurrak erahiltzeko aginduarekin, errukitasunik gabe. Honela bakarrik guretzat ezinbestekoa den bizi-esparrua menderatuko dugu. (…) Polonia suntsitu eta gero, alemanekin kolonizatuko dugu” Adolf Hitler, Alemania Nazi-ko kantzilerra, 1939-ko abuztuaren 22.            

1940-ko apirilaren amaieran,  Schutzstafffel (SS)-ko Reichsführer eta Alemaniako poliziaren burua zen Heinrich Himmler-ek Oswiecim-go konzentrazio-esparrua eraikitzeko agindu egin zuen, 10.000 preso konfinatzeko asmoarekin. Konzentrationslager Auschwitz izena eman zioten.

Gaur egun, KL Auschwitz Holokaustoaren sinboloa da. Bertan milaka poloniar eta guerra-preso sobiertar hil ziren, gas-kamaretan bukatzeko juduak ekarri zituzten lehenengo garraioak heldu baino lehen.

“Juduei laguntzeagatik” espetxeratua (1941-eko udazkenetik, Polonia okupatuan juduei laguntzeagatik  heriotza-zigorra ezartzen da. Laguntzen zuenaren familia osoari zabaltzen zen, guztiak exekutatzen zituztelarik)

KL Auschwitz  SS/SS-WVHA/-ko  Bulego Administratibo Ekonomiko Nagusiak kudeatzen zuen. 40 esparru baino gehiago zituen. Garrantzitsuenak Oswiecim eskualdean kokatuta zeuden.

1933-1945 bitartean, naziek esparru sistema estatala sortu zuten, SS-ak kudeatuta. Bertan juduen  itxialdia eta sarraskia sistematikoki egin zen

Naziek arau eta lege antisemita berriak kaleratu zituzten eta juduen kontrako guda propagandistiko izugarria hasi ziren. Horren bitartez, behialean Europan izan zen antisemitismoa berpiztu eta sustatu egin zuten.

“Juduak guztiz suntsitua izan behar duen arraza dira”

Hans Frank, Gobernu Orokorraren gobernadorea

1942 urtearen hasieran, naziak KL Auschwitz-era judutar populazioaren deportazioa hasi ziren. Juduak okupatuta zegoen Europa osotik heldu ziren.

Europan bizi ziren miloika hiritar judutarrekin bukatzeko, SS-ak gas-kamarak instalatu zituen Auschwitz-en. Bertan egunero milaka persona erahil zitezkeen.

Heriotz-zigorra zuten pertsonak biluztu egin behar ziren. SS-koek desinfektatzeko eta dutxatzeko gunera joango zirela esaten zieten. Nahastuta, bainugela itxura zuten gas-kamaretan sartzen zituzten.

Esparruetara eramaten zituzten juduek ekipajea ekartzen zuten, lanera edo harrera-toki batera joaten zirela esaten zietelako. Urrezko objektuak esparruan bertan galdatzen zituzten. Gero, SS-ko Sanitate Bulego Nagusiari edo Hirugarren Reich-eko Banketxeari ematen zieten.

Ez zaudete bainuetxe batean, konzentrazio-esparru aleman batean baizik. Hemendik irteteko modu bakarra errausketa-labeetako tximinietatik gora ateratzea da. Zuen artean juduak badaude, bi aste jarraituko dute bizirik, erlijiosoek hilabete bat, eta beste guztiek hiru hilabete. Norbaiten gustukoa ez bada, alanbre-hesi elektrifikatuen gainera joan dadila oraintxe. 

Presoak tifusaren eta beste gaixotasun kutsakor batzuen ondorioz edo zorrien eta arratoien ugaritasunagatik hedatzen ziren beste gaitz batzuengatik hiltzen ziren.

Jerzy Potrzebowski, «Letrinas en Oświęcim (Auschwitz)»

Gosea faktorerik suntsigarriena izan zen organismorako eta presoaren bururako.

"Sarritan harrak aurkitzen genituen, hondarrak hortz azpian karraskatzen zuen. Hasieran ematen zutena ezin zen jan ezta ere; gero ahalik eta kantitaterik handiena lortzearekin amesten zen".

Wanda Urbańska, preso izan zena.

Eskulan merke bezala presoen ustiapena esparruek zeukaten funtzio nagusietako batean bihurtu zen. SS-ak eta buru eginkizuna betetzen zuten presoek atxilotuak kontrolatzen zituzten. Azken hauek tratu txarrak egiten zizkieten eta erahiltzen zituzten lanaldi bitartean,.

Presoa bizitza galtzeko arriskuari lotuta zegoen etengabe.

Preso batek 6 aste zeldan sartuta (zutik egoten) emateko inprimakia eta zigor-eskaera, lanean ari zela hormigoizko tutu bat apurtu zelako.

 KL Auschwitz-eko milaka presok bizitza galdu zuten: gasak asfixiatuak, fusilatuak, urkatuak, ahuleriagatik edo substantzia toxikoak injektatzeagatik. 

11. blokea – Heriotza Blokea, esparruko espetxea zuen eraikina.

Alemaniako kontzentrazio-esparruak gune esperimentalak ziren zientzialarientzat. Arau etiko eta moral guztiak hausten zituzten ikerketa pseudo-mediko eta farmakologikoak ziren. Horst Schumann eta Clauberg doktoreek esterilizazioaren gainekoak eta Mengele doktoreak bikiekin egindakoak bereziki krudelak ziren

KL Auschwitz-en 131560 emakume baino gehiago erregistratu ziren, gehiengoa ez zen bizirik atera. Emakume presoen artean juduak nagusitzen ziren (gutxi gorabehera. 82000), poloniarrak (31000) eta ijitoak (11000). Bazeuden ere: errusiarrak, alemanak, bielorrusiarrak, ukrainarrak, jugoslaviarrak, Frantziakoak, txekiarrak eta nederlandarrak.

Ijitoak dira, judu eta poloniarren ondoren, KL Auschwitz-en biktima gehien sufritu zituen herria, 21 000 gutxi gorabehera. Juduen esparrua 1944ko abuztuaren 2  eta 3 arteko gauean hustu egin zuten eta bertan zeuden 3000 ijito inguru gas-kamaretan erahil zituzten. 

1941eko udan agindu bezeri baten ondoren, gerrako preso-talde sobietar bat  KL Auschwitz-eraman zuten, eta heldu zirenean modu krudelean erahil zituzten.

Alemanek 232000 ume eta nerabe, gutxi gorabehera, KL Auschwitz-era deportatu zituzten. 700 iraun zuten bizirik, eta haietako 500 haurrek14 urte baino gutxiago zituzten.

Helburu desberdinak zituzten: presoen bizitza salbatzea, giza duintasuna mantentzea eta KL Auschwitz-en egindako hilketen berri munduan zabaltzea. Witold Pilecki ofizial poloniarrak esparruaren barruan antolatu zuen. Ihes egitea lortu zuen eta Auschwitz-eko errealitateari buruzko txosten bat prestatu zuen.

Auschwitz-eko esparruaren hasieratik barruan gertatzen ari zena kanpora zabaltzen zen. Iheslarien testigantza nahiz esparrutik ateratzen ziren materialak Poloniako prentsa klandestinoan argitaratzen zen. Gero, Londres-era bidaltzen ziren. 

1941eko maiatzean erbesteko Gobernu Poloniarrak aliatuei eta lurralde neutralei zuzendutako ohar diplomatiko bat aurkeztu zuen. Bertan Poloniako okupazio alemanaren izaera kriminalaren deskribapena egiten zen, Auschwitz aipatuz.

Erresistentzia lokalaren zeregina ahal zuten moduan presoei laguntzea izan zen: korrespondentzia ilegala ateratzea, ihesaldiak antolatzea, janaria banatzea, botika eta arropa ematea Honen ondorioz, haietako asko Auschwitz-en harrapatuak suertatu ziren, eta gehienek ez zuten bizirik jarraitu

1944ko abuztuan esparruko autoritateak presoen ebakuazio progresiboa hasi ziren. Bitartean, SS-ak krimenen ebidentzia guztiak ezabatu nahi zituen. Horretarako ustezko lekukoak erahil edo bahitu zituen, eta agiri egozgarriak hondatu zituen. Birkenau-n sartu ondoren, soldadu sobietarrek ehundaka presoen gorpuak aurkitu zituzten SS-ak erahildakoak, askatuak izan baino lehen. 

Gaurko mundurako «Auschwitz» hitza Holokausto, sarraskia, krimen eta izutearen sinboloa da, baita giza sufrimendu eta sakrifizioarena ere. Esparrua askatu zenetik biktimei omenaldia egin nahi zieten milaka pertsonentzako peregrinazio-tokia bihurtu zen. 

Erakusketa: Copyright: Auschwitz-Birkenau-ko Museo Estatala

Testua, materialen hautaketa, erredakzioa: Mirosław Obstarczyk. Diseinu grafikoa: Piotr Kutryba. Kontsulta zientifikoa: profesor titular dr Wacław Długoborski. Espainierazko itzulpena: Wiktoria Stasinska. Zuzenketa: Jarosław Mensfeld. Erabilitako material argigarriaren jatorria: Auschwitz-Birkenau Museoaren Bilduma eta Artxibategia; Juduen Institutu Historikoa. Argazkiak: L. Foryciarz, J. Frąckiewicz, K. Gabryś, Z. Łoboda, T. Pielesz, W. Gorgolewski, H. Makarewicz, S. Mucha. Espainierazko  bertsioa  Asociación Pro Tradición y Cultura Europea delakoaren ekimenaz sortua eta finantziatua. Zuzendaria: Enrique de Villamor y Soraluce Jn.